Quaestio 12

Utrum oratio sit subiectum in Prisciano Minori
Consequenter quaeritur utrum oratio sit subiectum in Prisciano
Minori.
Et arguitur quod non,
1. quia idem non est subiectum totius et partis; sed oratio
est subiectum totius grammaticae; ergo non erit subiectm in
hoc libro, qui est pars grammaticae. Maior manifesta videtur.
Minor prius probata est; et posset confirmari maior per hoc, quia
si idem esset subiectum totius et partis, tunc totum esset aequale
parti; consequens est falsum; ergo et antecedens. Falsitas consequentis
de se patet. Nam hoc est principium per se notum, quod
omne totum est maius sua parte. Consequentia declaratur. Nam
scientiae distinguntur quemadmodum <et> res de quibus sunt,
ut dicit Philosophus III De anima , et si idem esset subiectum
totius et partis, tunc subiectum [subiectum] partis esset aequale
subiecto totius et per consequens scientia totius scientiae < partis >.
2. Iterum, illud non est subiectum in scientia, de quo principaliter
non intenditur in scientia; sed de oratione non intenditur
principaliter in hoc libro; ergo non est subiectum huius libri.
Maior patet, eo quod subiectum est illud, de quo principaliter intenditur
in scientia, et cuius gratia quae determinantur in scientia,
determinantur. Minor patet discurrendo per librum. Nam Priscianus
parum mentionem facit de oratione, sed videtur determinare
solum de constructione.
In contrarium arguitur: illud, de quo determinatur in scientia,
et non sicut pars subiecta, nec sicut materialis, nec sicut principium |
definiens, nec ut modus significandi, nec sicut privatio,
oportet quod sit subiectum in scientia; sed in hoc libro determinatur
de oratione, vel saltem determinari debet, et non sicut pars
subiecta, nec materialis, nec ut principium definiens, nec ut modus
significandi, nec ut privatio; ergo oratio est subiectum in hoc libro.
Maior manifesta est, eo quod pluribus modis non potest
aliquid determinari in scientia. Minor probatur. Nam oratio
non determinatur sicut pars subiecta, eo quod nullius determinati
in grammatica est pars subiecta; nec sicut materialis, eo
quod nullius est materia; nec sicut principium definiens, eo quod
principia sunt simpliciora principiatis, oratio autem est maxime
composita in grammatica; nec est determinatum de ea sicut modus
significandi, eo quod nullius est modi significandi; nec sicut
privatio, quia non est privatio actus, et ideo relinquitur quod
determinetur ut subiectum
Ad hoc dicendum quod oratio est subiectum in hoc libro.
Et hoc probatur, quia illud, quod primo movet intellectum informatum
ista scientia et ad quod habent attributionem quaecumque
determinantur in scientia, et propter quod quaecumque determinantur
in scientia, determinantur, est subiectum in scientia; sed
in hoc libro oratio sic se habet, vel sic se debet habere; ergo oratio
est subiectum in hoc libro. Maior manifesta est et patet ex
dictis in alia quaestione. Minor declaratur. Nam oratio primo
movet intellectum informatum ista scientia, loquendo de tota
scientia grammaticae, ut prius probatum est, et ideo cum de oratione
in nullo alio libro determinetur in grammatica, oportet
quod determinetur in isto libro et primo moveat intellectum informatum
in ista scientia, et omnia quae determinantur eius
gratia determinentur et habeant attributionem ad ipsam, et hoc
apparebit statim cum dissolventur rationes.
Tunc respondendum ad rationes in contrarium:
1. Ad primam: "Idem non est subiectum totius et partis",
verum est sub eadem ratione, sed sub alia ratione necessarium est
quod idem sit subiectum totius et partis. Et hoc apparet, quia
si id, quod est subiectum in tota scientia, non determinaretur in
aliqua parte scientiae, tamen sub alia ratione, quia oportet quod
sit subiectum in tota scientia secundum omnem rationem possibilem
de eo, in aliqua parte secundum rationem communem ipsius,
tunc dico quod, si sub ista ratione non determinaretur in aliqua
parte de subiecto scientiae, aut oporteret quod procederetur ex
ignotis, aut oporteret quod determinaretur in omni parte scientiae.
Non est dicendum quod in scientia ex ignotis procedatur,
quia tunc non esset scientia; est enim de ratione scientiae, quod sit
ex notis; nec oportet quod determinetur in omni parte scientiae,
quia idem frequenter repetere est inutile; ergo oportet quod determinetur
in aliqua parte scientiae, et si sic, necessario idem esset
subiectum totius et partis. Maior istius rationis probatur, quia
minor probata est. Nam si non determinaretur de subiecto scientiae
secundum rationem universalem, tunc cum nostra cognitio
incipiat a notioribus, ut apparet I Physicorum , tunc ignoraretur
subiectum secundum rationes speciales, secundum quas determinaretur
in alia parte scientiae, vel etiam oporteret quod in omni
parte determinaretur secundum rationem universalem; et ideo
oportet quod idem sit subiectum totius et partis. Et cum probatur
quod hoc non est possibile, quia tunc pars esset aequalis toti, dico
quod verum est si sub eadem ratione consideraretur in toto et
parte, sed in parte consideratur secundum rationem universalem,
in toto secundum omnem considerationem possibilem de eo, ut
puta quantum ad rationem communem et specialem secundum
quod determinatur de partibus subiectis et materialibus et sic
de aliis considerationibus possibilibus de eo; et ita patet quod secundum
diversas rationes formales est subiectum totius et partis.
Et cum ulterius dicebatur "quod scientiae distinguuntur etc.",
verum est secundum rationes formales subiectorum. Et ideo cum
diversimode sit subiectum totius et partis, ut est subiectum partis
[est pars subiecti] et ut est subiectum totius scientiae <est>
quantum ad rationem formalem, ideo ratio non concludebat.
Et hoc modo oratio est subiectum in Prisciano quantum ad rationem
universalem ipsius et est hoc necessarium propter praedictam
causam, et per hoc confirmatur ratio positionis.
2. Ad aliud: "Illud non est subiectum etc.", concedatur. Et
cum dicitur quod oratio est huiusmodi, falsum est. Et cum probatur
quod ipse videtur solum facere mentionem de constructione,
dicendum quod ipsa constructio, prout dicit aggregatum ex
constructibilibus et modum coniungendi, tunc est idem quod
oratio, sed si per constructionem nos intelligamus modum coniungendi,
tunc est forma orationis, et tunc determinatur de ipsa
tamquam de formali in oratione <et> primo, cum et principaliter
intenditur oratio vel saltem debet intendi. Unde si non multum
facit mentionem de oratione, non est culpa grammaticae, sed
credentis eam etc.